Często słyszymy opinie, że konsultacja psychologiczna lub psychoterapeutyczna nie przyniosła oczekiwanego rezultatu, obwiniające za to osobę, do której się zwróciliśmy. Być może przyczyna tkwi w błędnym wyborze profesji specjalisty w stosunku do  problemu i oczekiwanych rezultatów. Tak więc do kogo się udać do psychologa czy do psychoterapeuty?

W każdej dyscyplinie życia, sprawne uzyskanie oczekiwanej pomocy, zależy od poprawności wyboru specjalisty do którego się zwracamy. Tak też jest w przypadku problemów związanych z psychiką. Tymczasem, wiele osób nie potrafi poprawnie zdefiniować jakiej pomocy potrzebuje: psychologicznej czy może psychoterapeutycznej, a wiele osób nie dostrzega różnicy pomiędzy tymi dwoma zawodami, sądząc że są to synonimy lub że niewiele różni te profesje.

A jest przeciwnie. To tak jakbyśmy z bólem kręgosłupa zgłosili się do lekarza pierwszego kontaktu. Oczywiście On udzieli nam pomocy, lecz w przypadkach skomplikowanych, skuteczniejszą będzie konsultacja ortopedyczna. W tym przypadku, obaj specjaliści zajmują się ciałem, ale każdy z nich koncentruje się na innych problemach. Podobnie jest z psychologiem i psychoterapeutą – ich ekspertyza dotyczy psyche, ale już różni ich charakter dolegliwości, ich geneza i forma pomocy.

Poniżej przedstawiamy analizę porównawczą poradnictwa psychologicznego i psychoterapii, opracowaną w oparciu o tekst prof. Jana Cz. Czabały „Poradnictwo psychologiczne a psychoterapia”, Roczniki psychologiczne 2016, XIX, s 519-533.

Poradnictwo psychologiczne

Definicja:

  • To pomoc osobom, które borykają się z wewnętrznymi trudnościami w realizacji swoich potrzeb lub przyznanych im zadań np. z pełnionymi rolami, wiekiem czy sytuacją.
  • Poradnictwo koncentruje się na pomocy w rozwoju, a nie na zmianie zaburzonych właściwości osobowościowych.
  • Poradnictwo psychologiczne prowadzi psycholog.
  • Efektem tych oddziaływań jest uaktywnienie mocnych stron osoby, dzięki którym pokona osobiste trudności czy życiowe kryzysy. Celem jest też uwolnienie klienta od niepokojów i napięć, które są niejako odpowiedzią na aktualne trudności w realizacji bieżących zadań czy bieżącą sytuację życiową.
  • To pomoc w odzyskaniu równowagi emocjonalnej zaburzonej w wyniku bieżących problemów. To także wsparcie w odnalezieniu potrzebnych do tego umiejętności i odzyskaniu dotychczasowej umiejętności kształtowania swojego życia.
  • Jest pomocą o charakterze doraźnym.

Po poradę psychologiczną zgłaszają się klienci, gdy:

  • Doświadczają kryzysów związanych z wypełnianiem aktualnych, trudnych obowiązków lub potrzebują pomocy w doskonaleniu tych cech, które pomogą im pokonać bolączki.
  • Potrzebują  odzyskać równowagę emocjonalną i wiarę, że są w stanie wpływać i kształtować swoje życie.
  • Życie przynosi im wydarzenia, na które z różnych przyczyn nie są gotowi, np. dlatego że nie nabyli odpowiednich cech albo gdy pojawiły się dodatkowe wydarzenia utrudniające podjęcie właściwego działania.
  • Negatywne uczucia, z jakimi zgłaszają się pacjenci, dotyczą aktualnych i  realnych trudności. Odczuwać mogą wówczas wzrastające napięcie, lęk, brak równowagi itp.
  • Są świadomi swoich potrzeb i tego czego oczekuje się od nich w realizacji zadań i teoretycznie potrafią te zadania realizować, a mimo to odczuwają dyskomfort psychiczny w jakiś sposób wpływający na ich postawę.
  • Trudności, jakich doświadczają w danym momencie są wynikiem zmian zachodzących „tu i teraz”, które wymagają nowych sposobów radzenia sobie. Te nowe sytuacje mogą wywołać poczucie zagubienia lub niepokój.
  • Potrzebują pomocy doraźnej.  

Przebieg poradnictwa psychologicznego:

  • Punktem zwrotnym poradnictwa psychologicznego jest identyfikacja problemu powodującego aktualne trudności, a także tych czynników, które ten problem podtrzymują.  
  • Następnie zaczyna się poszukiwanie rozwiązania. Analizie poddawane są te indywidualne elementy, które ten problem wywołały oraz te, które utrudniają jego rozwiązanie. Poszukuje się ich wśród indywidualnych właściwości osób doświadczających problemu, takich jak ocena poznawcza, przeszłe traumatyczne zdarzenia życiowe, techniki wychodzenia z sytuacji stresujących, radzenie sobie z sytuacjami trudnymi lub umiejętność nawiązywania i utrzymywania satysfakcjonujących relacji interpersonalnych. Dzięki temu klient uświadamia sobie, jakim jest i jakie z tego wynikają trudności oraz wyszukuje tych czynników, które mogą go wspierać w poradzeniu sobie w rozwiązaniu zidentyfikowanego problemu. Wyszukanie czynników utrudniających poradzenie sobie z problemem polega na poznaniu zależności między trudnościami w realizacji zadania czy sytuacji a reakcjami klienta na nie i posiadanymi umiejętnościami, np. trudności wychowawcze dziecka mogą być rozwiązane tylko wówczas, gdy rodzice wyzbędą się poczucia bezradności i skorzystają z adekwatnych metod wspierających rozwój dziecka. Każda osoba ze względu na swoją indywidualność i specyficzny  kontekst w którym żyje musi poszukać specyficznych dla swojej sytuacji sposobów rozwiązania problemu. 

Psychoterapeuta


Definicja: 

  • To pomoc w formie oddziaływań psychospołecznych, której celem jest korekta zaburzeń przeżywania i zachowania. Ma usunąć objawy i przyczyny choroby, w tym cechy osobowości powodujące zaburzenia przeżywania (Aleksandrowicz, 2000, s 11-13). W sposób świadomy i zamierzony stosuje metody kliniczne i interpersonalne zabiegi w celu zmodyfikowania zachowań, właściwości poznawczych i emocji pacjenta, na takie które wydają się pożądane.
  • Psychoterapię prowadzi osoba z tytułem psychoterapeuty.
  • Celem psychoterapii jest naprawienie patogennego mechanizmu (patomechanizmów), które narodziły się wskutek negatywnych doświadczeń życiowych.
  • Jest często działaniem wspierającym leczenie takich zaburzeń jak nerwica, uzależnienia, zaburzenia afektywne (zaburzenia nastroju, emocji i aktywności, np. zespoły depresyjne, maniakalne) czy zaburzenia psychotyczne tj. w ocenie postrzeganiu rzeczywistości, zmienność nastrojów (in. psychozy).
  • Teorie psychoterapeutyczne „poszukują” u osoby doświadczającej tych zaburzeń, przyczyn, które wywołały problemy psychiczne.  Popularnych jest pięć idei psychoterapeutycznych. Każda z nich w innym obszarze życia poszukuje patogennych czynników:  
    a. psychoterapia poznawczo-behawioralna: w wadliwych, wyuczonych przekonaniach, schematach poznawczych i zachowaniach, które pacjent wytwarza w trakcie negatywnych doświadczeń
    b. psychoterapia rodzinna: w strukturze, reakcjach i formie komunikacji w rodzinie
    c. psychoterapia psychodynamiczna i psychoterapia psychoanalityczna: w urazach wczesnego dzieciństwa,  w urazach psychicznych wyrządzanych przez osoby znaczące lub w mechanizmach obronnych  wytwarzanych w odpowiedzi na nie.
    d. psychoterapia humanistyczna: koncentruje się na aktualnym stanie osoby. W tym procesie terapeuta pomaga pacjentowi znaleźć tkwiące w nim samym odpowiedzi na problemy i nurtujące go pytania.

Po pomoc psychoterapeutyczna zgłaszają się pacjenci, gdy:

  • Potrzebują pomocy w uporaniu się z:
    a. zaburzeniami o charakterze nerwicowym i rozwojowym,
    b. z uzależnieniami,
    c. zaburzeniami afektywnymi: zaburzenia nastroju, emocji i aktywności, np. zespoły depresyjne, maniakalne,
    d. zaburzeniami psychotycznymi: anomalie w  ocenie i postrzeganiu rzeczywistości, zmienność nastrojów
    .
  • Cierpią z powodu przekonania, że to, co się dzieje w ich życiu jest dla nich niezrozumiałe, nieracjonalne i nie można tego zmienić. Przekonania te pojawiają się pod wpływem większości wydarzeń ich życia i w znaczący sposób zniekształcają postrzeganie siebie i otaczającego świata.
  • Negatywne odczucia związane są ze „strukturami intrapsychicznymi” czyli np. patogennymi przekonaniami, wyuczonymi nawykami, zaburzeniami samoświadomości, przejawiającymi się często i w różnych sytuacjach.

Przebieg psychoterapii:

  • Psychoterapia zakłada konieczność „wglądu” w nieuświadomione uczucia, fantazje i pragnienia, irracjonalne przekonania lub  mity, a także w przekazy międzygeneracyjne i relacje rodzinne (opis nurtów psychoterapeutycznych w pkt Definicja psychoterapii)
  • Następnie poszukuje się i testuje alternatywne do obecnych sposoby myślenia i reagowania, np. satysfakcji z kariery zawodowej nie można uzyskać bez zmiany poczucia, że zawsze jest się wykorzystywanym przez kolegów.
  • Istotnym elementem psychoterapii jest także praca nad urealnieniem samooceny i oceny otoczenia, co skutkuje adekwatnym postrzeganiem siebie i własnych potrzeb i możliwości oraz intencji innych osób i zewnętrznych uwarunkowań życiowych. W efekcie odzyskuje wpływ na to, co się dzieje w jego życiu, przez co diametralnie poprawia się jego jakość i satysfakcja z życia.

Autor: Joanna Michalska

Informacje na tej stronie nie mają na celu zastąpienia diagnozy, leczenia lub fachowej porady. Nie należy podejmować żadnych działań ani unikać ich bez konsultacji z wykwalifikowanym specjalistą.